Κρέοντες και Αντιγόνες: ένα bras de fer δίχως νικητή  Sphinx 2021

Αν υιοθετήσουμε την ρήση της συγγραφέως K. Mansfield ότι “ζωή και γραφή είναι αδιαχώριστες” τότε τα λογοτεχνικά έργα -τραγωδία, κωμωδία, έπος, ποίηση, δράμα, νουβέλα, βίοι, μυθιστόρημα- ανά τους αιώνες αντικατοπτρίζουν την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της εποχής και του τόπου όπου έχουν δημιουργηθεί. Έτσι μεταφέρονται στοιχεία και πληροφορίες για την δομή της κοινωνίας, για το ποιοί είναι οι κανόνες, ποιος είναι ο δυνατός και ποιος ο αδύναμος, ποιό είναι το σωστό και το λάθος πράττειν.

Μέχρι τις μέρες μας δείχνει να φτάνει και να επαναλαμβάνεται η πεποίθηση του 1798 πως οι ήρωες έχουν διαφορετική ψυχοσύνθεση από τις ηρωίδες -“ο Ήρωας επιτρέπεται να είναι θνητός και να αποκτήσει σοφία και αρετές ή ακόμα και χαρά, μετά από μια πορεία συμβάντων και συγκυριών. Οι Ηρωίδες, αντίθετα, έχουν φτιαχτεί να είναι αψεγάδιαστες”  (Mary Wollstonecraft, Maria, or the Wrongs of a Woman).

Η ομάδα δημιουργών Ετερόfoto δημιουργεί μια σύνθεση από εικόνες αναφερόμενη σε εκείνη τη στιγμή/όριο όπου οι Αντιγόνες όλων των εποχών αποφασίζουν να δουν τους εαυτούς τους ως αυτόνομα υποκείμενα έστω και αν αυτό σημαίνει ότι θα βρεθούν σε σύγκρουση με  πολιτικές  και κοινωνικές ηθικές.  Μέσα από φωτογραφικές εικόνες –τόσο σκηνοθετημένης όσο και αδιαμεσολάβητης καταγραφής- σκιαγραφούνται  πτυχές αυτής της αντίστασης στο κάθε μορφής κατεστημένο, στους απανταχού αυταρχικούς άρχοντες, τους Κρέοντες.

Οι Κρέοντες υφίστανται διαχρονικά.  Άλλοτε ως προστάτες κι άλλοτε ως τύραννοι -που με την  Ύβρι της απόλυτης εξουσίας είναι σε θέση να συντρίψουν τους αντιρρησίες, ωστόσο δεν καταφέρνουν πάντα να τους λυγίσουν. Πιθανόν μάλιστα εξαιτίας τους να υπάρχουν οι Αντιγόνες όλων των καιρών, αυτές που θα αντιπαρατεθούν, με την περηφάνια της απόρριψης του τυράννου. Οι Αντιγόνες, συχνά σε μοναχική πορεία, βιώνουν υπερήφανα τη μοναξιά υπαρξιακών ερωτημάτων που επανατίθενται αέναα, όσο θα υπάρχει νόημα στην ελευθερία του προσώπου, και όσο κάποιος θα ορθώνει το ανάστημά του αντίκρυ στην παράλογη εξουσία.

O G. Steiner επισημαίνει πως κάποιες σταθερές αναμέτρησης  -μεταξύ ανδρών και γυναικών, ηλικιωμένων και νέων, κοινωνίας και ατόμου, ζωντανών και νεκρών, ιερών και θνητών- αποτελούν τόπους σύγκρουσης, εγγενείς στην ανθρώπινη κατάσταση. Θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως οι κατεξοχήν  τόποι φιλοξενίας αναπόφευκτων bras de faire∙ όπως δηλαδή έπραξε η Αντιγόνη με τις επιλογές της, εν πλήρη γνώση των επιπτώσεων. Η σύγχρονη Αντιγόνη δεν διστάζει να ματώσει,  να θυσιαστεί για τα πιστεύω της –ιδιαίτερα όσον αφορά οικογενειακούς δεσμούς αγάπης- και φυσικά ενώ υπάρχει διαφυγή να επιμείνει στις αξίες της έως το τέλος. Ελπίζοντας σε κατοπινές  επεναλαμβανόμενες νίκες, μέσα από το παράδειγμά της.